Hướng dẫn khởi đầu với tài sản số cho học sinh, sinh viên và người mới ra trường
Cập nhật: 16/07/2025
Nếu bạn là học sinh, sinh viên hoặc người mới ra trường, thì bài viết này dành cho bạn.
Gần đây, nhà nước Việt Nam đã công bố ngành tài sản số trở thành ngành đầu tư chiến lược quốc gia. Vì thế, ngành tài sản số có thể sẽ là một lựa chọn nghề nghiệp cho rất nhiều bạn trong thời gian tới. Mình và cộng đồng buildstation muốn giúp đỡ lập ra một hướng dẫn cho các bạn, giúp các bạn dễ tiếp cận hơn, tránh sa đà vào những dự án xấu, gây tổn thương cả về vật chất lẫn tinh thần. Bài viết bao gồm 4 phần bên dưới
Kiến thức cơ bản về ngành tài sản số và văn hoá onchain
Vào thời điểm hiện tại, việc tìm hiểu kiến thức cơ bản về ngành tài sản số đã trở nên đơn giản. Có rất nhiều nguồn thông tin trên mạng và AI để giúp đỡ bạn tìm hiểu. Mình chia sẻ thêm dưới đây một số keyword để bạn tìm hiểu:
- Blockchain và crypto là gì? Hiểu rõ các khái niệm và từ ngữ chuyên dùng. Bạn có thể tham khảo thêm trên DeFi.vn.
- Chi tiết sự việc ở các mốc thời gian đậm dấu ấn Bitcoin hình thành, Mount Gox, Silk Road, Cuộc chiến kích cỡ block, Ethereum hình thành, Ethereum ICO và những người sáng lập, bùng nổ ICO, ICO đổ sập, mùa hè DeFi, cơn sốt NFT, Ethereum Merge PoS, FTX sụp đổ, làn sóng meme coin.
- Các từ ngữ đại diện cho những giá trị trụ cột của ngành tài sản số như decentralized, censorship resistance, cypherpunk, onchain, privacy, anon.
Tiếp theo, bạn tìm hiểu về văn hoá onchain. Bạn có thể tạo một tài khoản X và bắt đầu theo dõi danh sách ethereum fighters của ZxStim. Văn hoá onchain bắt nguồn từ Crypto Twitter (hay còn gọi là CT). Căn bản tất cả tin tức, trò đùa, từ lóng, meme và những hoạt động khác đều bắt đầu từ đây. Lưu ý là không có một group nào để bạn tham gia nhé, đây ám chỉ các hoạt động diễn ra trên nền tảng mạng xã hội X, bao gồm hằng trăm nhóm, hàng nghìn tài khoản và cả triệu bài viết. Khi bắt đầu bạn có thể choáng ngợp nhưng có thể tận dụng Grok (AI trên X) để giúp bạn giải thích và theo dõi diễn biến dễ dàng hơn.
Tại sao văn hoá onchain trọng việc sử dụng NFT hoặc một bức hình không phải mặt bạn để làm hình đại diện. Trái lại với nhiều ngành khác, ngành tài sản số đề cao khái niệm "anon" (viết tắt của "anonymous" có nghĩa là ẩn danh). Giống với khi bạn chơi game, bạn có thể đặt tên nhân vật game của bạn bằng những tên bạn thích, hoặc lựa chọn cá nhân hoá nhân vật của bạn theo sở thích, mục đích chính là để thể hiện cá tính, truyền đạt cái tôi của bạn vào trong môi trường mạng. Vì thế nên mới hay có việc là đồng nghiệp đi sự kiện/offline mới gặp và thấy mặt nhau lần đầu.
Định hướng nghề nghiệp và kỹ năng cần thiết
Ở mục này, bài viết sẽ chia ra 2 hướng cho những bạn theo chuyên ngành IT và Business-Marketing (hay những ngành không phải IT).
Cho những bạn theo chuyên ngành IT
Công nghệ trong ngành tài sản số đi theo khá sát với những kiến thức bạn học trong trường cộng thêm những phần về cryptography (mã hoá học). Tuỳ vào sở thích và cơ hội nghề nghiệp, bạn có thể tập trung vào 2 hướng chính (theo ý kiến của mình):
- Lớp giao thức (protocol layer)
- Lớp ứng dụng (application layer)
Ở lớp giao thức, bạn sẽ tập trung vào việc phát triển hạ tầng cho ngành tài sản số, nghiên cứu những phương án mã hoá mới, v.v... Kỹ năng thường sẽ nặng hơn vào toán học cộng với khoa học máy tính. Lớp giao thức thường được ưu tiên cho các bạn có nhiều năm kinh nghiệm hoặc có bằng Master/PhD, nhưng không có nghĩa là các bạn junior không được tiếp cận. Nếu bạn có thể tự trau dồi kiến thức thì vẫn luôn có đường để bạn tiến tới.
Những keyword nghề nghiệp mà bạn có thể tham khảo:
- Protocol researcher
- Protocol developer
- Protocol architect
Ở lớp ứng dụng, bạn sẽ rèn luyện nhiều về những kỹ năng lập trình phổ biến như lập trình web, lập trình mobile app, lập trình hợp đồng thông minh, lập trình backend, v.v... Ngành tài sản số hiện tại cũng có rất nhiều ứng dụng AI nên bạn cũng sẽ có nhiều cơ hội cọ sát.
Những keyword nghề nghiệp mà bạn có thể tham khảo:
- Smart contract developer -> Lập trình và kiểm tra hợp đồng thông minh (có thể bằng nhiều ngôn ngữ lập trình)
- Backend developer -> Thường liên quan đến việc indexing và pipeline dữ liệu cho giao diện
- Frontend developer
- Fullstack developer
- Security Researcher -> Tìm lỗ hổng và lỗi trong hợp đồng thông minh hoặc toàn bộ tech stack
Cho những bạn theo Business-Marketing (hay những ngành không phải IT)
Những bạn theo hướng này đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng ngành tài sản số.
Cho những bạn học Business, bạn có thể tham khảo những nghề nghiệp trong ngành tài sản số với keyword như sau:
- Business Development -> Tìm kiếm, đánh giá và theo đuổi cơ hội kinh doanh
- Sales -> Bán hàng
- Partnership development -> Quản lý hợp tác và mối quan hệ với các công ty khác
- Community Manager -> Quản lý và tương tác với cộng đồng
- Research -> Nghiên cứu thị trường và phân tích
Cho những bạn học Marketing, bạn có thể tham khảo những nghề nghiệp trong ngành tài sản số với keyword như sau:
- Event coordinator -> Tổ chức và quản lý sự kiện trực tiếp hoặc trực tuyến
- Social media -> Quản lý và tạo nội dung cho các nền tảng mạng xã hội
- Community Manager -> Quản lý và tương tác với cộng đồng
Điểm nhấn mạnh
Ngành tài sản số cũng như ngành công nghệ nói chung coi trọng kỹ năng thực chiến thay bằng cấp (trừ khi bạn tốt nghiệp trường siêu nổi tiếng với mối quan hệ rộng). Nhưng cái khó là giờ chưa đi làm thì làm sao có kỹ năng thực chiến. Đây là lý do mà nếu bạn nào bắt đầu rèn luyện kỹ năng từ sớm dựa vào đam mê của bản thân thì sẽ có ưu thế. Nếu bạn đang học IT thì bạn có thể tự viết những phần mềm hỗ trợ bản thân trong việc quản lý tài sản, hoặc tham gia đóng góp các dự án mã nguồn mở. Nếu bạn đang học Business-Marketing thì bạn có thể sáng tạo nội dung, quay video, sinh hoạt hỗ trợ các cộng đồng. Từ những việc làm này, bạn có thể tích tụ kinh nghiệm và kỹ năng thực chiến ngay cả khi vẫn đang ngồi trên ghế nhà trường, tạo cho bạn ưu thế khi tìm kiếm việc làm.
Ngành tài sản số cũng phần lớn là remote, bạn có thể làm cho công ty Việt Nam hoặc nước ngoài ngay cả khi bạn ở Việt Nam. Tiếng Anh cực kỳ quan trọng trong ngành này, ngay cả đối với những công ty Việt Nam trong ngành.
Tìm kiếm việc làm
Có nhiều nguồn để bạn tìm kiếm việc làm và bạn nên bắt đầu trên trang web của công ty bạn mong muốn được làm. Sau đó, bạn có thể tham khảo thêm trên X và LinkedIn, các công ty và đội nhóm trong ngành thường đăng tuyển dụng ở trên 2 nền tảng mạng xã hội này, đặc biệt là các bạn headhunter cũng active trên đó. Với công ty Việt Nam thì bạn có thể tham khảo thêm Facebook, trong các nhóm việc làm tuyển dụng (từ khoá "Vietnam Blockchain Jobs") như là Vietnam Blockchain Jobs - Việc Làm Crypto, VIỆC LÀM BLOCKCHAIN (DEV, BD, CM, RESEARCH, CONTENT, SHILL), Blockchain Vietnam Hot Jobs. Một số trang web tuyển dụng thường thấy như là Web3 Career, Cryptocurrency Jobs, Remote3, HRC, TopCV, VietnamWorks.
Bạn cũng có thể tìm kiếm việc làm trong những cộng đồng mà bạn sinh hoạt thường xuyên. Ưu điểm là bạn có thể có người giới thiệu, giúp bạn ghi điểm cộng trong mắt người tuyển dụng. Nếu bạn chưa biết sinh hoạt cộng đồng nào thì có thể tham gia buildstation hoặc liên hệ đại diện của những hệ sinh thái tại Việt Nam.
Bạn nên lưu ý về lừa đảo trong khi tuyển dụng. Nếu bất kỳ ai yêu cầu bạn gửi tiền để bắt đầu quy trình tuyển dụng thì khả năng cao là lừa đảo. Nếu bên tuyển dụng yêu cầu bạn cài phần mềm vào máy thì khả năng cao là lừa đảo. Bạn cũng nên cẩn thận với những hình thức lạm dụng quy trình tuyển dụng để bắt bạn phải làm việc không công.
Lưu ý về những rủi ro
Ngành tài sản số có rất nhiều cám dỗ vì đụng chạm nhiều đến tiền. Vì thế, bạn có thể sẽ có những trải nghiệm thách thức với đạo đức cá nhân. Mình thì khuyên bạn là đừng để những cám dỗ ấy dẫn bạn vào con đường tội phạm (như là tấn công smart contract, black hat, trộm cắp dữ liệu, lừa đảo ponzi, v.v...). Bạn có thể sẽ tiếp cận với một số công ty lừa đảo, yêu cầu bạn phải thực hiện hành vi tội phạm. Khi băn khoăn, hãy tìm sự giúp đỡ ngoài từ các chuyên gia như dự án Chống Lừa Đảo.
Ngành tài sản số có vấn đề về tính ổn định nghề nghiệp. Trong thời kỳ mà thị trường hưng phấn thì công việc có rất nhiều, công ty nào cũng tuyển. Trong thời kỳ mà thị trường đóng băng thì công việc bị co lại, công ty sa thải nhân sự ngay. Đây là chuyện thường của các ngành nhưng với ngành tài sản số thì khoảng thời gian này rất ngắn, có thể chỉ trong 2 năm là thị trường thay đổi. Vì thế, mình khuyên là bạn nên quản lý tài chính của bản thân cẩn thận để có thể theo ngành lâu dài. Đừng để giá xuống, chia 2, chia 3 tài khoản mà bạn bù đầu không làm việc được.
Ngoài ra, vì ngành tài sản số còn non trẻ, bạn sẽ thấy là phần lớn các công ty trong ngành đều là công ty vừa và nhỏ (rất ít công ty to). Vì những công ty vừa và nhỏ thường ít có quy trình chuẩn hoá, không có HR, nên bạn sẽ có những trải nghiệm cực kỳ chơi vơi khi bắt đầu, như bắt bạn bơi 1 mình giữa biển dữ. Bạn có thể sẽ gặp những drama công sở, những việc quấy rối, bắt nạn trong môi trường làm việc, đuổi việc không lý do, quỵt lương, mà không có ai để khai báo. Đây là mặt trái của ngành mà rất nhiều người đang lên án và tìm giải pháp. Ở thời điểm viết bài, chưa thực sự có giải pháp cho vấn đề này nên các bạn hãy theo dõi thêm nhé.
Thêm nữa, vì ngành tài sản số diễn ra 24/7, khác với ngành tài chính truyền thống hoạt động từ 9h sáng đến 15h (cho sàn chứng khoán), nên bạn có thể thấy mất cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân, lâu dài có thể ảnh hưởng xấu tới tâm lý. Thị trường có thể có nhiều biến cố, nhiều drama, nhiều mâu thuẫn và toxic, nên bạn nhớ chú trọng vào sức khoẻ tinh thần.
Lời kết
Hi vọng bài viết hướng dẫn này sẽ giúp cho các bạn có một khởi đầu tốt đẹp và thuận lợi. Bài viết sẽ được cập nhật thường xuyên với ghi chú ngày cập nhật ở trên. Bạn theo dõi trang web thường xuyên nhé.